سلیمان بن صرد خزاعیسلیمان بن صُرَد بن جَوْن خُزاعی، کنیه‌اش ابومُطَرِّف، از سران مردم عراق در سدۀ نخست هجری می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - نام قبلی سلیمان ۳ - قبیله سلیمان ۴ - زمان سکونت سلیمان در کوفه ۵ - اقدامات سلیمان در دوران علی (ع) ۵.۱ - بیعت با علی (ع) ۵.۲ - عدم حضور در جنگ جمل ۵.۳ - حضور در جنگ صفین ۵.۴ - پس از صفین ۶ - اقدامات سلیمان در زمان حسن (ع) ۶.۱ - بیعت با حسن (ع) ۶.۲ - اعتراض به صلح امام ۶.۳ - توصیه حسین (ع) به سلیمان ۷ - اقدامات سلیمان پس از حسن (ع) ۷.۱ - نامه تسلیت به حسین (ع) ۷.۲ - نامه دعوت به حسین (ع) ۸ - اقدامات سلیمان پس از حسین (ع) ۸.۱ - پشیمانی از یاری نکردن امام ۸.۲ - راه‌اندازی قیام توابین ۸.۳ - شهادت سلیمان ۸.۴ - سن سلیمان زمان شهادت ۹ - شخصیت سلیمان ۹.۱ - دین‌داری سلیمان ۹.۲ - نقل روایت سلیمان ۹.۳ - راویان ناقل از سلیمان ۱۰ - منابع مقاله ۱۱ - پانویس ۱۲ - منابع ۱ - جای‌گاه سلیمان بین صحابهاز وی در شمار صحابۀ پیامبراکرم و اصحاب امام علی و امام حسن علیهماالسلام یاد شده است [۴]
طبری، المنتخب من ذیل‌المذیَّل، ص ۷۳، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، همراه با تاریخ طبری، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
و گاه او را از بزرگان و زهاد تابعین دانسته‌اند. [۵]
محمد بن حسن طوسی، اختیار‌معرفة‌الرجال، ص ۶۹، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش.
۲ - نام قبلی سلیمانگفتهاند که وی در زمان جاهلیت یَسار نام داشت و چون مسلمان شد، پیامبر او را سلیمان نامید. ۳ - قبیله سلیمانوی به قبیلۀ خُزاعه منتسب بود. [۶]
ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة‌الاصحاب، ج ۲، ص ۶۴۹ـ۶۵۰، چاپ علی‌محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲
[۷]
ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفةالصحابة، ج ۲، ص ۳۵۱، چاپ محمدابراهیم و محمداحمد عاشور و محمد عبدالوهاب فاید، قاهره ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
[۸]
ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز‌الصحابة، ج ۳، ص ۱۷۲، چاپ علی‌محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۴ - زمان سکونت سلیمان در کوفهبعد از رحلت پیامبراکرم و گسترش اسلام به خارج از شبه‌جزیره، سلیمان، جزو نخستین کسانی بود که از مدینه خارج و به شهر تازه‌‌تأسیس کوفه وارد شد و در محلۀ خُزاعیان مسکن گزید. [۱۰]
ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفةالصحابة، ج ۲، ص ۳۵۱، چاپ محمدابراهیم و محمداحمد عاشور و محمد عبدالوهاب فاید، قاهره ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
وی از بزرگان و شیوخ قبیله‌اش بود و نزد آنان منزلت و احترام بسیار داشت. [۱۲]
ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفةالصحابة، ج ۲، ص ۳۵۱، چاپ محمدابراهیم و محمداحمد عاشور و محمد عبدالوهاب فاید، قاهره ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
۵ - اقدامات سلیمان در دوران علی (ع)سلیمان بن صرد در زمان امام علی (ع) در رکاب حضرت بود و اقداماتی داشت، اگرچه در بعضی مواضع دچار تردید شد و اقدامات درست را انجام نداد. ۵.۱ - بیعت با علی (ع)از فعالیت‌های سیاسی وی تا قبل از خلافت امام علی علیه‌السلام ذکری نشده است، اما وی از کسانی بود که به همراه دیگر فضلای شیعه با آن حضرت بیعت کرد. [۱۳]
محمد بن محمد نعمان مفید، الجمل او النصرة لسید‌العترة فی حرب‌البصرة، ص ۵۲، چاپ علی‌میر شریفی، قم ۱۳۷۴ش.
۵.۲ - عدم حضور در جنگ جملبا آغاز درگیری‌های داخلی در دورۀ خلافت امام علی، سلیمان با آن‌که از شیعیان حضرت بود، در جنگ جمل شرکت نکرد و همچون عده‌ای دیگر، به‌سبب تشخیص ندادن حق از باطل، دچار تردید شد و موضع بی‌طرفی اتخاذ کرد. بعد از این جنگ و بازگشت امام علی از بصره، سلیمان به خدمت امام رفت و امام وی را به دلیل دوری گزیدن از جنگ سرزنش کرد. [۱۶]
احمد بن یحیی بلاذری، انساب‌الاشراف، ج ۲، ص ۱۹۱ـ۱۹۲، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰.
بنابراین، در صحت پاره‌ای از روایاتِ حاکی از حضور سلیمان در جنگ جمل، [۱۷]
طبری، المنتخب من ذیل‌المذیَّل، ص ۷۳، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، همراه با تاریخ طبری، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
[۱۸]
ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفةالصحابة، ج ۲، ص ۳۵۱، چاپ محمدابراهیم و محمداحمد عاشور و محمد عبدالوهاب فاید، قاهره ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
تردید وجود دارد.
۵.۳ - حضور در جنگ صفینسلیمان در نبرد صِفّین همراه حضرت علی بود و از طرف امام فرماندهی پیادگان میمنه سپاه عراق را بر عهده گرفت. عُقْبَة بن مسعود، عامل امام علی در کوفه، به سلیمان نامه نوشت و وی را به کوشش و شکیبایی در جنگ توصیه نمود. سلیمان در جنگ صفّین شجاعانه جنگید و حَوْشَب، پهلوان نامی شامیان و سرور یمانیان سپاه معاویه، را در جنگ تن به تن کشت. ۵.۴ - پس از صفینپس از پایان نبرد صفّین و پذیرش حکمیت از سوی عراقیان، سلیمان نزد امام رفت و ضمن ابراز ناخشنودی از خاتمه کار جنگ با عهدنامه حکمیت، از ناکامی‌اش در ترغیب سپاهیان به ادامه جنگ سخن گفت. از پاره‌ای روایات برمی‌آید که سلیمان از طرف امام، چندی در ناحیه جبل مسئول جمع‌آوری مالیات بوده است. [۲۴]
احمد بن یحیی بلاذری، انساب‌الاشراف، ج ۲، ص ۱۲۱، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰.
۶ - اقدامات سلیمان در زمان حسن (ع)سلیمان بن صرد در زمان امام حسن علیه‌السلام، در ردیف بیعت کنندگان با امام بود. ۶.۱ - بیعت با حسن (ع)پس از شهادت امام علی علیه‌السلام (۴۰)، سلیمان همچون دیگر بزرگان شیعی با امام حسن علیه‌السلام بیعت کرد. ۶.۲ - اعتراض به صلح امامسلیمان پس از صلح امام حسن و بیعت مردم عراق با معاویه، سلیمان که از بزرگان عراق محسوب می‌شد و از این صلح ناخشنود بود، نزد امام رفت و او را خوارکننده مؤمنان خواند و امام را به شدت سرزنش کرد. سلیمان آمادگی خود و عراقیان را برای شکستن پیمان و از سرگیری جنگ با شامیان اعلام نمود، اما امام حسن با آرامش سعی کرد وی را با خود همراه سازد. ۶.۳ - توصیه حسین (ع) به سلیمانپس از آن، سلیمان نزد امام حسین رفت و در این باره با وی گفتگو کرد، ولی امام حسین نیز بر پای‌بندی به پیمان برادرش تأکید کرد و از سلیمان خواست مادام که معاویه زنده است، بر این پیمان وفادار بماند. [۲۶]
بلاذری، ج ۲، ص۳۹۰ـ۳۹۱، احمد بن یحیی بلاذری، انساب‌الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰.
[۲۷]
بلاذری، ج ۲، ص ۴۵۷، احمد بن یحیی بلاذری، انساب‌الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰.
۷ - اقدامات سلیمان پس از حسن (ع)دوران پس از شهادت امام حسن علیه‌السلام برای سلیمان بن صرد، دوران سرنوشت‌ساز و با اهمیتی بود. ۷.۱ - نامه تسلیت به حسین (ع)پس از شهادت امام حسن (۵۰)، شیعیان کوفه در خانۀ سلیمان، که در آن زمان شیخ‌الشیعه به‌شمار می‌رفت، جمع شدند و در نامه‌ای به امام حسین، شهادت امام حسن را تسلیت گفتند. [۲۸]
یعقوبی، تاریخ یعقوبی ج ۲، ص ۲۲۸.
[۲۹]
اعثم کوفی، کتاب الفتوح، ج ۶، ص ۲۰۳ـ۲۰۴، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۳۰]
اعثم کوفی، کتاب الفتوح، ج ۶، ص ۲۰۸، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۷.۲ - نامه دعوت به حسین (ع)پس از مرگ معاویه (۶۰)، بزرگان شیعی از جمله سلیمان، با فراخواندن مردم به حمایت از امام حسین، با نامه‌های متوالی امام را از حجاز به کوفه دعوت نمودند [۳۲]
طبری، تاریخ طبری، ج ۵، ص ۳۵۲ـ۳۵۳ (بیروت).
و سلیمان برای اطمینان از پای‌بندی کوفیان به حمایت از امام حسین، از آنان پیمان مؤکد گرفت، [۳۳]
اعثم کوفی، کتاب الفتوح، ج ۵، ص ۲۷، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
اما، در واقعۀ کربلا (۶۱)، سلیمان خود از کسانی بود که از یاری امام حسین سر باز زد. [۳۵]
ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز‌الصحابة، ج ۳، ص ۱۷۲، چاپ علی‌محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۸ - اقدامات سلیمان پس از حسین (ع)سلیمان پس از شهادت امام حسین (ع) از همراهی نکردن حضرت پشیمان شد. ۸.۱ - پشیمانی از یاری نکردن امامپس از شهادت امام حسین (۶۱)، سلیمان همچون عده‌ای دیگر از کوفیان، از همراهی نکردن با امام پشیمان شد. ۸.۲ - راه‌اندازی قیام توابینسلیمان پس از توبه، در سال ۶۵ در زمان خلافت عبدالملک بن مروان، قیام توابین را به خون‌خواهی امام حسین و برضد امویان به راه انداخت. ۸.۳ - شهادت سلیمانوی در جنگ با عبیدالله بن زیاد در عَین‌الوَرده به شهادت رسید. ۸.۴ - سن سلیمان زمان شهادتبه نوشتۀ ابن سعد، سلیمان هنگام شهادت ۹۳ ساله بوده است. ۹ - شخصیت سلیمانسلیمان فردی نیکوکار بود و از راویان حدیث محسوب می‌شود. ۹.۱ - دین‌داری سلیمانسلیمان بن صرد فاضل، نیکوکار و دین‌دار بود. [۳۷]
ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة‌الاصحاب، ج ۲، ص۶۵۰، چاپ علی‌محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۹.۲ - نقل روایت سلیمانوی از پیامبراکرم، امام علی و عده‌ای از صحابه، حدیث روایت کرده است، از جمله حدیثی درباره جنگ احزاب که از پیامبراکرم نقل کرده است. [۳۸]
فضل بن حسن طبرسی، مجمع‌البیان فی تفسیر‌القرآن، ج ۸، ص ۱۳۶، چاپ هاشم رسولی محلاتی و فضل‌الله یزدی طباطبایی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
روایات دیگری نیز از او به نقل از پیامبراکرم نقل شده است. [۳۹]
ابونعیم اصفهانی، معرفةالصحابة، ج ۲، ص ۴۶۱ـ۴۶۲، چاپ محمدحسن اسماعیل و مسعد عبدالحمید سعدنی، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۴۰]
ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفةالصحابة، ج ۲، ص ۴۵۰، چاپ محمدابراهیم و محمداحمد عاشور و محمد عبدالوهاب فاید، قاهره ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
۹.۳ - راویان ناقل از سلیمانکسانی همچون ابواسحاق سَبیعی، عَدی بن ثابت و ابوعبدالاکرم نیز از او روایت کرده‌اند. [۴۱]
ابن ابی حاتم رازی، الجرح و التعدیل، ج ۲، قسم ۱، ص ۱۲۳، حیدرآباد دکن ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
[۴۲]
ابن حجر عسقلانی، ج ۳، ص ۱۷۲، ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز‌الصحابة، چاپ علی‌محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۱۰ - منابع مقاله• ابن ابی حاتم رازی، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۲/۱۹۵۲. • ا بن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۸/۱۹۵۹. • ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفةالصحابة، چاپ محمدابراهیم و محمداحمد عاشور و محمد عبدالوهاب فاید، قاهره ۱۳۹۳/۱۹۷۳. • اعثم کوفی، کتاب الفتوح، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. • ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز‌الصحابة، چاپ علی‌محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. • ابن سعد، الطبقات الکبری، (بیروت). • ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة‌الاصحاب، چاپ علی‌محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. • ابن قتیبه دینوری، الامامة و السیاسة، چاپ طه محمد زینی، قاهره ۱۳۷۸/۱۹۶۷. • ابونعیم اصفهانی، معرفةالصحابة، چاپ محمدحسن اسماعیل و مسعد عبدالحمید سعدنی، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲. • احمد بن یحیی بلاذری، انساب‌الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰. • خلیفة بن خیاط، کتاب الطبقات، چاپ اکرم ضیاء عمری، بیروت (؟) ۱۹۶۶. • فضل بن حسن طبرسی، مجمع‌البیان فی تفسیر‌القرآن، چاپ هاشم رسولی محلاتی و فضل‌الله یزدی طباطبایی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. • طبری، تاریخ طبری (بیروت). • طبری، المنتخب من ذیل‌المذیَّل، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، همراه با تاریخ طبری، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷. • محمد بن حسن طوسی، رجال‌الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵. • محمد بن حسن طوسی، اختیار‌معرفة‌الرجال، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش. • محمد بن محمد نعمان مفید، الجمل او النصرة لسید‌العترة فی حرب‌البصرة، چاپ علی‌میر شریفی، قم ۱۳۷۴ش. • نصر بن مزاحم مِنْقَری، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۰. • یعقوبی، تاریخ یعقوبی. ۱۱ - پانویس۱۲ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «سلیمان بن صرد خزاعی»، شماره۵۹۵۱. رده‌های این صفحه : اصحاب امام حسن | اصحاب امام حسین | اصحاب امام علی | اصحاب پیامبر | درگذشتگان سال 65 (قمری) | رجال
|